Zijn de renteverlagingen schadelijk voor Europese banken?

Zijn de renteverlagingen (momenteel -0,5%) schadelijk voor Europese banken? Welke gevolgen hebben lage of negatieve rentes voor de bankensector en waarom worden sommige banken er zwaarder door getroffen dan andere?

Vorige maand schroefde de Europese Centrale Bank (ECB) zijn al negatieve depositorente verder omlaag naar -0,5%, en hervatte zijn kwantitatieve verruimingsprogramma (QE), waarbij de bank effecten zoals staatsobligaties opkoopt.

Omdat de economische groei zwak en de inflatie beperkt blijft, verwachten veel marktpartijen dat de tarieven nog verder verlaagd zullen worden.

Aangenomen wordt dat lage of negatieve rentes helpen de economie aan te jagen omdat ze lenen goedkoper (en sparen minder aantrekkelijk) maken. Als de centrale bank obligaties opkoopt, zouden beleggers worden gestimuleerd voor activa met een hoger risico/hoger rendement te kiezen.

Je kan ook zien dat vastgoed aandelen hierdoor stilaan weer aantrekken. We spraken vorige week over QRF die toen €16,4 stonden en inmiddels aan €17,8 genoteerd staan.  Met een K/W volgens onze analyst van 14,43% is de koers zeker nog niet overdreven. Andere sector genoten noteren op dit moment nog een heel stuk duurder volgens hem.

Er zijn echter allerlei redenen waarom zeer lage rentes slecht zijn voor banken, met alle gevolgen voor de aandelenkoersen van dien. Onderstaande grafiek toont de waardeontwikkeling van de sector ten opzichte van de MSCI Europe index in de afgelopen 15 jaar.

Hierdoor zijn de bankwaarderingen, vergeleken met hun historische niveau, ongeveer 20% gedaald ten opzichte van de markt (links) en 25% in absolute termen (rechts), zoals uit onderstaande grafieken blijkt.

Waarom zijn lage rentes slecht voor de banken?

Ze zijn het signaal van een zwakke economie

Ten eerste is het belangrijk te beseffen dat lage rentes bedoeld zijn om een al haperende economie te stimuleren. Als de economie zwak is, is de vraag van consumenten en bedrijven naar leningen doorgaans gering. Daardoor is het voor banken moeilijk om hun activiteiten uit te breiden en moeten ze soms de rente op de leningen die ze aanbieden, verlagen.

In sommige landen zien banken zich misschien zelfs genoodzaakt de rente op reeds verstrekte leningen te verlagen. De regels zijn niet overal gelijk, maar als de marktrentes dalen en klanten vragen om een evenredige verlaging van de rente die ze betalen voor hun hypotheek of lening, moeten banken in sommige landen die daling doorgeven. Dat maakt het bijzonder moeilijk om hun winstmarges op peil te houden. Vooral Franse banken zijn in dit opzicht kwetsbaar.

In andere landen worden leningen geprijsd op een vast percentage boven de Euribor, dat gedurende de looptijd niet kan worden veranderd (Euribor is de Euro Interbank Offered Rate, ofwel de rente waartegen banken elkaar geld lenen). Lagere rentes betekenen lagere winstmarges voor de banken. In dit geval zijn het de banken in Spanje en Italië die het hardst getroffen worden.

Banken bezitten veel obligaties

Ten tweede hebben banken vaak grote hoeveelheden obligaties op hun balans staan, deels om rente-inkomsten op te verdienen en deels om hun liquiditeitsrisico te beheren. Nu de obligatierendementen zo laag zijn (QE verhoogt de vraag naar obligaties, waardoor de prijzen stijgen en de rendementen dalen), krijgen de banken hieruit maar weinig inkomsten binnen.

Meer informatie over de obligaties is te lezen in het artikel Een obligatie of obligatiefonds kopen? 5 tips

Ze zijn gedwongen de ingelegde gelden te beleggen

Ten derde groeit het ingelegde spaargeld ondanks de lage rentes behoorlijk sterk, omdat onzekerheid mensen aanzet hun geld te sparen. Consumenten laten betalen voor het bewaren van hun geld is echter taboe (en in sommige landen, zoals Spanje, zelfs verboden). Banken hebben daarom vaak geen andere keuze dan deze groeiende berg spaargeld bij de ECB te stallen of in kortlopende effecten te beleggen, tegen een negatieve rente.

De ECB heeft enkele maatregelen genomen om dit laatste enigszins te ondervangen. Er wordt een gelaagd systeem ingevoerd, waarbij niet alle deposito’s bij de centrale bank aan de negatieve rente worden onderworpen. Ook wordt er een nieuwe ronde van liquiditeitssteun gestart via het TLTRO-programma (targeted long-term refinancing operations). De gedachte hierachter is dat banken kunnen lenen tegen lagere kosten dan op de markt. Voorwaarde is echter dat ze meer leningen verstrekken, wat  lastig is in een zwakke economie en de kredietmarges waarschijnlijk onder druk zal zetten.

Wat zijn de gevolgen voor de sector?

 “Het algemene beeld is dat lage rentes slecht zijn voor de inkomsten van banken. De ECB heeft enkele maatregelen getroffen om de schade te beperken, maar die zullen weinig effect hebben.” zegt Justin Bisseker, analist Europese banken bij Schroders.

In werkelijkheid kunnen de gevolgen van land tot land en van bank tot bank sterk verschillen. Het pan-Europese bankenlandschap is breder dan alleen de eurozone, het omvat ook het VK, Scandinavië en Zwitserland.  Het recente ECB-besluit heeft uiteraard vooral gevolgen voor banken in de eurozone.

De beursgenoteerde banken in de eurozone vertegenwoordigen ongeveer 50% van de beurswaarde van de gehele Europese bankensector. Maar slechts 30% van de beurswaarde van de sector is voor zijn winst daadwerkelijk aangewezen op de eurozone. Er is een groot deel dat een hoge exposure heeft naar andere markten. Denk bijvoorbeeld aan de Oostenrijkse Erste Bank en het Italiaanse UniCredit, die beide actief zijn in Oost-Europa, terwijl de grote Spaanse banken grote belangen hebben in Latijns-Amerika. En zo zijn er tal van andere voorbeelden.

In weer andere landen, het VK bijvoorbeeld, is de rente positief. De Noorse centrale bank verhoogde zijn tarieven in september opnieuw en Noorse banken zullen deze verhoging kunnen doorgeven aan de leners; zij kunnen de prijs van hypotheken om de zes weken aanpassen.

Voor banken die onder de lage rentes te lijden hebben, is kostenbesparing een mogelijke optie om hun winstgevendheid te beschermen. Maar dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Een bedrijf reorganiseren is kostbaar en banken hebben gewoon niet genoeg kapitaal om dat te betalen. Bovendien zijn de kosten voor het afstoten van personeel in landen met sterke vakbonden vaak enorm hoog. Dit geldt vooral voor de eurozone, in de Scandinavische landen en het VK is het veel gemakkelijker .

Dit alles betekent dat je niet de hele sector over een kam kunt scheren en er dus grote verschillen zijn in de gevolgen van de lage rentes en het vermogen van banken om hierop te reageren. Het is mogelijk dat de druk op de rentes afneemt: de marktverwachtingen voor de rentes kunnen in een mum van tijd omslaan en bij positief nieuws, zoals een handelsovereenkomst tussen de VS en China, zouden de rentes kunnen stijgen.  Maar als de huidige situatie voortduurt, lijkt het duidelijk dat de banken die de afgelopen jaren de dupe waren, zullen blijven verliezen terwijl de winnaars zullen blijven winnen.”