Het Cobra-effect

Soms lijkt een idee op het eerste zicht geweldig. Toch kunnen addertjes onder het gras roet in het eten gooien.

Toen de Britten regeerden over Brits-India, woedde er een cobraplaag in de stad Delhi. Om daarvan af te geraken, reikten de machthebbers een beloning uit voor elke gevangen slang. In eerste instantie begonnen mensen massaal slangen te vangen. De slangenpopulatie slonk daardoor sterk.

Enkele ondernemende zielen besloten echter om cobra’s te kweken in hun kelder. Op die manier konden ze meer slangen inleveren en grotere beloningen opstrijken. Uiteraard was dat enorm slecht voor de strijd tegen de cobra plaag.

Ook de financiële wereld is niet vrijgesteld van het zogenaamde cobra-effect. De stevige terugval op de beurzen in maart toonde aan dat vele bedrijven in moeilijkheden zouden komen. Niet omdat het slechte bedrijven zijn. Wel omdat verkeerde stimulansen kunnen zorgen voor ongewenst gedrag.

Ik verklaar me nader.
Voor de meeste CEO’s worden hun prestaties – en dus ook de grootte van hun bonus – gemeten aan de hand van de waardecreatie voor aandeelhouders. Omdat die moeilijk te meten valt, wordt daarvoor de marktwaarde van het bedrijf gebruikt. (De marktwaarde is gelijk aan het aantal aandelen vermenigvuldigd met de prijs van een aandeel.)
De CEO’s worden dus aangemoedigd om de marktwaarde van het bedrijf te doen stijgen. Dat kunnen ze doen door de verkoop te verhogen, de kosten te drukken, te innoveren, uit te breiden,… Maar ook door de winst van het bedrijf te gebruiken om eigen aandelen in te kopen.

En daar wringt het schoentje.

Het inkopen van eigen aandelen is namelijk de makkelijkste manier om de aandeelprijs op te blazen. Het heeft echter geen effect op de onderliggende waarde van het bedrijf.
Het winstbejag van CEO’s voorkomt de aanleg van kapitaalbuffers. Op korte termijn hebben zulke buffers geen positieve impact op de aandeelprijs. Wel op de mate waarin een bedrijf er in zal slagen de volgende crisis te overleven.

Maar wat maakt het uit?

Het gratis-geld beleid van de centrale banken zal samen met de overheid wel een handje toesteken.

CEO’s van bedrijven die zich bewust onvoldoende beschermen tegen een mogelijke crisis, gedragen zich als de slangenkwekers. Ze vullen hun eigen portemonnee, maar het is de bevolking die ervoor opdraait.