Afschaffing duolegaat in Vlaanderen

Met een duolegaat deed men aan liefdadigheid en kon men tegelijk de nalatenschap voor zijn naasten, vrienden of kennissen optimaliseren. Een duolegaat liet namelijk toe om zowel het goed doel te ondersteunen als erfbelasting te besparen.

Voordeeltarief Erfbelasting

Een legaat aan een goed doel werd aanzienlijk lager belast. Het goed doel betaalde in Vlaanderen een voordeeltarief van 8,5% erfbelasting. Het duolegaat was een interessante techniek voor wie na zijn dood via een testament iets wou nalaten aan een vriend, een vriendin of een ver familielid. Bij een duolegaat was het erkende goed doel algemeen legataris en werd er een bijzonder legaat voorzien voor de andere begunstigde(n). Het goed doel ontving dan de totale nalatenschap, maar was verplicht om een bepaalde som uit te betalen aan de bijzondere legatarissen. De algemene legataris betaalde minder erfbelasting, maar moest naast zijn eigen erfbelasting ook die van de bijzondere legataris betalen. Hoe groter het verschil in tarief van erfbelasting tussen de algemene en de bijzondere legataris, hoe groter de besparing.

Duolegaat

Door een wijziging van de Vlaamse Codex Fiscaliteit (VCF) werd vanaf 1 juli 2021 het duolegaat afgeschaft in Vlaanderen. Men wil hiermee terug naar het puur altruïstisch karakter bij het steunen van een goed doel. Een duolegaat was vaak fiscaal geïnspireerd om erfbelasting te besparen voor verre erfgenamen. Met deze afschaffing wil men terug naar zuivere liefdadigheid.

Deze afschaffing betekent een financiële aderlating voor de goede doelen omdat zij hieruit een belangrijk deel van hun fondsen halen. In 2018 ging het om een totaalbedrag van maar liefst 31 miljoen euro aan duolegaten (= gemiddeld 40% van hun inkomsten uit legaten). Dit wordt gecompenseerd door een schenking (bij leven) en een legaat (bij overlijden) aan een goed doel sinds 1 juli 2021 niet meer te belasten.

Legaten en schenkingen aan beroepsverenigingen en private stichtingen blijven in Vlaanderen wel nog onderworpen aan de oude tarieven van 8,5% erfbelasting en 5,5% schenkbelasting. Alle andere legaten en schenkingen aan een goed doel genieten vanaf 1 juli 2021 in Vlaanderen het 0%-tarief.

Vlaanderen heeft het duolegaat ‘fiscaal’ afgeschaft, gezien een loutere afschaffing ervan niet kadert binnen de Vlaamse bevoegdheden. Dit gebeurt op basis van een nieuw artikel 2.7.3.2.15 in de VCF. De berekening van de erfbelasting bij goede doelen werd als volgt gewijzigd:

• We vertrekken van het bedrag dat het goed doel moet besteden om de erfbelasting van andere erfgenamen, legatarissen of begiftigden te voldoen.
• Dat wordt gedeeld door (1- het marginale tarief van de erfbelasting dat is toegepast om dat bedrag te berekenen) en begrensd tot het legaat aan het goed doel zelf.
• Het zo bekomen bedrag nemen we niet in aanmerking voor het bepalen van de belastbare grondslag van het goed doel.

Voor de andere erfgenamen, legatarissen of begiftigden wordt datzelfde bedrag dan weer wél in aanmerking genomen voor de belastbare grondslag.

Kortom, het gebruteerde bedrag van de tenlastelegging wordt ook als legaat beschouwd en als dusdanig belast.

Voorbeeld:

Een nalatenschap van 500.000 euro wordt verdeeld over een legaat van 280.000 euro aan een neef en een legaat van 220.000 euro aan een goed doel. Het goed doel moet ook de erfbelasting voor de neef te betalen.

Berekening
De erfbelasting voor de neef zou normaal 139.500 euro bedragen
=  (35.000 euro tegen 25%) + (40.000 euro tegen 45%) + (205.000 tegen 55%).

Zijn maximaal tarief inzake erfbelasting is 55%. De neef wordt belast op een hoger bedrag dan hij in werkelijkheid zal ontvangen. Voor de berekening van zijn erfbelasting wordt zijn nalatenschap fictief verhoogd met een bepaald bedrag.

• Hij wordt belast op een bijkomend bedrag van 139.500 euro/ (1 – 0,55) = 310.000 euro.

Met als maximum het bedrag van het legaat aan het goed doel of 220.000 euro.

• Zijn totaal belastbaar legaat bedraagt dus 280.000 euro + 220.000 euro = 500.000 euro
  of de hele nalatenschap.
• De totale erfbelasting verschuldigd op het legaat in hoofde van de neef is
  500 euro = (25% x 35.000 euro) + (45% x 40.000 euro) + (55% x 425.000 euro).

Dat is meer dan het goed doel ontvangt (220.000 euro). Het goed doel, dat deze belasting zou moeten dragen volgens het testament, zal dus meer dan waarschijnlijk het legaat verwerpen, wat ook de bedoeling van de Vlaamse regering was.

Indien het goed doel het legaat verwerpt, kan dit nadelige gevolgen hebben. Want dan komt dit bedrag terecht in de nalatenschap van de overledene. Het deel dat bestemd was voor het goed doel wordt dan verdeeld op basis van de regels van het wettelijk erfrecht. Het geld kan bijgevolg terechtkomen bij familieleden die men liever niet wou bevoordelen.

Het is dus van essentieel belang dat bestaande testamenten waarin een duolegaat is opgenomen, worden herbekeken om de nefaste gevolgen bij een overlijden vanaf 1 juli 2021 te vermijden. Maar wat als de legataris intussen handelingsonbekwaam is en zijn testament niet meer kan wijzigen?

Doordat de successieplanningstechniek van het duolegaat is verdwenen, zullen andere technieken meer aangewezen zijn. Schenken in plaats van erven bijvoorbeeld, of een levensverzekering gebruiken in het kader van vermogensstructurering.

De Vlaamse regering past het nieuwe artikel 2.7.3.2.15 VCF toe op nalatenschappen die openvallen vanaf 1 juli 2021, ongeacht de datum van het testament. In het Waals en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest verandert er niets. Geen van beide regio’s heeft momenteel plannen om het fiscaal voordeel van het duolegaat te herzien.